The Optical Subconscious
27.06.2023-27.08.2023
solo exhibition in National Art Museum in Moldova
The Optical Subconscious of Paintings by Paulina Żuk
I enter the picture as a cast shadow, cast because, dumbly, I get in the way of the light. And because I get in the way of it, I cannot see it. The point where it would be, if I could see it, is held for me by a marker, a placeholder, a structural substitute. This is the automaton, the readymade, the thing the gap both produces and hides behind. This is what marks the point in the optical system where what is thought to be visible will never appear.
Jacques Lacan
How to show those aspects of reality that, while remaining unconscious to our everyday perception, have a tangible impact on us? Rosalind Krauss saw in the “optical unconscious” the potential of art to reveal what is usually hidden: layers of meaning located beyond consciousness.
Paulina Żuk’s fascination with the exploration of the border between these two states and its permeability is fundamental to her artistic practice. She does not create objects; she projects an anthropological experience: the paintings can only be fully completed once they are accepted by the viewers. The painter believes that the viewers are integrally connected to the creative process.
The narrative of the exhibition is centred around the two series, Curtains and Afterimage, and is complemented among others by works from the series Mr Adam, Animal, In the Waiting Room. Monumental canvases are juxtaposed with works on paper and sketches in order to reconstruct the creative act, full of experimentation and discovery of the most accurate form, to show the dynamics of the process, and to illustrate the complexity of the experienced states.
The story of the works is complex. It is a story of transgressive, life-changing experiences that influence the perception of art; a story about the power of the creative act that comes to rescue in liminal situations, helps to survive moments of weakness and overwhelming doubt; a story about introspective self-examination, analysing the state in which one finds oneself, the changes in one’s perception of the world, both physical – exploring the phenomenon of the experienced afterimage, and emotional ones – the hidden feelings, the stagnation, the all-encompassing waiting that mercilessly consumes our lives. Above all, it is a journey between the conscious and the subconscious, depicting the uneven struggle for self-knowledge waged by each of us.
Curtains are symbolic curtains that separate us from cognition. Both art and dreams are based on the subjective readymade: tangled stories and histories that both surround us and are adopted as our own, building our self-awareness. Żuk performs an artistic transposition of the phenomenon of secondary revision of dreams. However, rather than constructing a mirage façade based on scraps of our memories, she processes the oftentimes chaotic impressions and feelings that accompany our existence, hoping to unmask our subconscious.
For Żuk, this is a balancing act between figurative images, which are sometimes phantasmagorical, and lyrical abstractions. She blurs the boundary between the real and the illusory. She reaches for the strongest feelings in an attempt to point out the inner tremors and inconsistencies we have to live with. In her figurative works, Żuk shows people plunged into extreme emotional states, either locked inside themselves, shrunken, cut off from the world, or caught in the liminal moments of their lives: suffering leading to disintegration but also primal desire that belies social norms. Afterimages are hypnotic; by interacting with colour and texture, they activate receptors in the brain, leading to a distortion of reality. Will we panic when we lose control of our senses? Or will we begin to analytically look into that state? Will it allow us to discover feelings that we are not usually aware of? Like searching for a Lacanian “structured unconscious”, reflecting the trauma resulting from a would-be encounter, a gap that separates us from a loss, an unknowable thing, the painter projects an experience of emptiness, a self-inflicted damage that is supposed to take us to the core of our identity.
The exhibition is designed to show the inextricable links between being shaped and shaping art.
Will you dare look beyond the curtain?
curator Karolina Greś
translated by Marcin Łakomski
Optyczna podświadomość malarstwa Pauliny Żuk
„Wkraczam do obrazu jak rzucany cień, rzucany, ponieważ niemy; dostaję się tam na sposób światła. A ponieważ dostaję się na jego sposób, nie mogę go widzieć. Punkt, w którym by się znajdowało, gdybym mógł je widzieć, jest trzymany dla mnie przez oznacznik, korelat, strukturalny substytut. To jest automaton, readymade, rzecz którą luka zarówno produkuje, jak i skrywa za sobą. To jest to, co zaznacza punkt w systemie optycznym, gdzie to, co się uważa za widzialne, nigdy się nie pojawi.”
Jacques Lacan
Jak pokazać te aspekty rzeczywistości, które pozostając nieuświadomionymi dla naszej codziennej percepcji, mają na nas wymierny wpływ? Rosalind Krauss w „optycznej podświadomości” upatrywała potencjału sztuki do odsłaniania tego co zwykle przed nami ukryte – warstw znaczeń, sytuujących się poza świadomością.
Fascynacja eksploracją granicy i jej przepustowości pomiędzy tymi dwoma stanami jest fundamentem działalności artystycznej Pauliny Żuk. Nie tworzy ona obiektów, a projektuje antropologiczne przeżycie - obrazy dopełnią się w pełni dopiero po ich przyjęciu przez widzów. Malarka wierzy, że odbiorcy są integralnie związani z procesem twórczym.
Narracja wystawy skoncentrowana została wokół dwóch cykli „Zasłon” i „Powidoku”, a dopełniają ją m.in. prace z serii „Pan Adam”, „Zwierz”, „W poczekalni”. Zderzono ze sobą monumentalne płótna z pracami na papierze oraz szkicami, by dokonać rekonstrukcji aktu twórczego, pełnego eksperymentów i odkrywania najtrafniejszej formy, ukazać dynamikę procesu, ale i zobrazować złożoność doświadczanych stanów.
Historia prac jest złożona - to opowieść o transgresyjnych doświadczeniach zmieniających życie, wpływających na percepcję i postrzeganie sztuki. Opowieść o potędze aktu twórczego, stanowiącym ratunek w sytuacjach granicznych, pozwalającym przetrwać chwile słabości i wszechogarniającego zwątpienia. Opowieść o introspekcyjnym przyglądaniu się sobie, dokonującym się zmianom, zarówno tym fizycznym – eksplorowaniu doświadczanego zjawiska powidoku, jak i tym emocjonalnym – skrywanym uczuciom, marazmowi, przeszywającemu oczekiwaniu, które pochłania bezlitośnie nasze życie. Przede wszystkim jest to jednak podróż pomiędzy świadomością a podświadomością, obrazującą nierówną walkę o poznanie samego siebie, którą toczy każdy z nas
„Zasłony” to symboliczne kotary oddzielające nas od poznania. Zarówno sztuka, jak i sny oparte są na podmiotowym readymade, czyli splotach opowieści i historii, które zarówno nas otaczają, jak i są przez nas przyjmowane jako własne, budując naszą samoświadomość. Żuk dokonuje artystycznej transpozycji zjawiska wtórnej rewizji snu, przy czym nie konstruuje rzeczonej fasady miraży w oparciu o strzępy naszych wspomnień, a przetwarza nieraz chaotyczne wrażenia i odczucia towarzyszące naszej egzystencji, dążąc do zdemaskowania naszej podświadomości.
W przypadku Żuk przyjmuje to formę balansowania pomiędzy wizerunkami figuratywnymi, niekiedy przybierającym ton fantasmagoryczny, a abstrakcjami lirycznymi. Zaciera ona granice pomiędzy tym co realne a złudne. Sięga po najsilniejsze uczucia, starając się wskazać na wewnętrzne rozedrgania i niespójności, z którymi przyszło nam żyć. Żuk w swoich figuratywnych pracach pokazuje ludzi pogrążonych w skrajnych stanach emocjonalnych, albo zamkniętych w sobie, skurczonych, odciętych od świata, albo uchwyconych w granicznych momentach swojego życia – cierpieniu prowadzącym do rozpadu, ale i pierwotnego pożądania, zadającego kłam społecznym normom. Powidoki hipnotyzują nas, poprzez oddziaływanie barwą i fakturą uruchomiają receptory w naszym mózgu, prowadzące do wypaczenia naszej rzeczywistości. Czy poczujemy panikę tracąc kontrolę nad naszymi zmysłami? Czy może zaczniemy analitycznie przypatrywać się temu stanowi? Czy pozwoli nam odkryć uczucia, których zwykle nie jesteśmy świadomi? Niczym poszukując lacanowskiej „nieświadomości strukturalnej”, odzwierciedlającej traumę wynikającą z niedoszłego spotkania, luki, która oddziela nas od straty, niepoznanej rzeczy - malarka projektuje doświadczanie pustki, samookaleczenia, które ma nas doprowadzić do dotarcia do sedna naszej tożsamości.
Wystawa ta ma za zadanie pokazywać nierozerwalne związki pomiędzy byciem kształtowanym a kształtowaniem sztuki.
Czy odważysz się wyjrzeć poza zasłonę?
Karolina Greś
Opening of exhibition "Wild Man" ("Dzikus") in Exhibition Gallery, Warsaw 2022
Paulina Żuk – WILD MAN
Paulina Żuk's still lifes are an emanation of primal anarchy, a childs joy to create (and destroy). They are a voice of freedom from prohibitions and restrictions, a manifesto of
free expression beyond the norms imposed by the oppressive system. An episode of working with children served as a direct inspiration for her art; in the joyful noise during the
long break, she could hear the call of the Wild Man. (...)
The symbolism of painting techniques is a motif which enjoys little heed from critics dabbling particularly in formal but also in thematic criticism. Meanwhile, the sheer choice of
a technical means patently informs the physicality of the painting process, determines the final form of the work, and hence is a painting staple, while iconography and interpretation
are always secondary processes.
The technique used by the artist is consequential and consistent with the leading motif. Egg tempera, traditional for Modzelewski's studio that Paulina hails from, is demanding
and time-consuming but guarantees unbridled colour and unfettered light free from any unsought glints as it reflects off the pigments; at the same time, it lies in the domain of
alternative painting outside the obvious acrylic/oil paradigm. An uncompromising choice of colour is the essence of painting in general; in Paulina Żuk it is an emanation of her
longing for absolute freedom.
*
The painterly Wild Man by Paulina Żuk (like every artistic proposition worthy of attention) is both an object and an aesthetic manifesto; it is a visually expressed political and
philosophical credo. Wild Man is a scream of rebellion and silent resistance of an independent mind.
text: Stanislaw Kroszczynski
translation: Aneta Graham
